KAMICA PĘCHERZYKA ŻÓŁCIOWEGO

Na początek  anatomii. Pęcherzyk żółciowy położony jest pod wątrobą i stanowi odgałęzienie przewodu odprowadzającego żółć z wątroby do dwunastnicy (przewód żółciowy wspólny). Problem polega na tym, że wątroba produkuje żółć w sposób ciągły, a potrzebna jest ona w przewodzie pokarmowym tylko po posiłku, zwłaszcza tłustym. W przerwach między posiłkami żółć gromadzona jest w pęcherzyku. Gdy coś zjemy, pęcherzyk kurczy się i jego zawartość dostaje się do jelit. Tak więc rola pęcherzyka żółciowego przypomina działanie zbiornika retencyjnego na rzece: gromadzi żółć, gdy nie jest potrzebna, a kurczy się i opróżnia po posiłku. Ta informacja jest ważna do zrozumienia dlaczego ataki kolki żółciowej występują po zjedzeniu tłustych pokarmów. Jeszcze do tego wrócimy.

Wszystko byłoby świetnie gdyby nie fakt, że u niektórych osób tworzą się kamienie żółciowe. Dlaczego one powstają? Żółć jest mieszaniną wielu substancji, między innymi cholesterolu, kwasów żółciowych, barwników i wody. W pewnych warunkach zaczyna ona być skłonna do krystalizacji, czyli wytwarzania kamieni. Jeżeli przypomną sobie Państwo doświadczenie z nitką w szklance ze słoną wodą (na nitce tworzą się kryształy soli) to wszystko staje się zrozumiałe. Kamienie z biegiem czasu (wiele lat) rosną i zaczynają dawać dolegliwości. Pozostaje tylko odpowiedź na pytanie dlaczego jedni mają kamienie a drudzy nie? Sprawa jest dość trudna do wytłumaczenia. Na pewno odgrywają tu rolę hormony, płeć, ilość ciąż i otyłość i wiek. Mówi się tu o zasadzie litery P – płeć piękna, pulchna, płodna , po pięćdziesiątce. Wymienione czynniki wpływają tak na skład żółci, że staje się ona jak mówią naukowcy litogenna, czyli skłonna do wytwarzania kamieni. Istotnie częściej chorują kobiety (w stosunku 4:1 na ich "korzyść").

Jakie by nie były przyczyny powstawania kamieni, obecne w pęcherzyku czasami zaczynają dokuczać. Jakie są objawy kamicy żółciowej?

Najbardziej klasycznym objawem jest tak zwana kolka żółciowa. To silny ból po zjedzeniu najczęściej tłustego (choć nie zawsze) posiłku. Ustępuje niekiedy samoistnie, lub częściej po wizycie Pogotowia,  które aplikuje zastrzyk rozkurczowy. Przyczyna bólu jest prosta. Kamień zatyka ujście pęcherzyka, a ten nie może się opróżnić i kurcząc się powoduje ból. Innymi objawami kamicy są: uczucie goryczy w ustach, wzdęcia po posiłku i pobolewania pod prawym łukiem żeber.

Jak stwierdzić czy mamy kamicę?

Najlepszym i praktycznie jedynym szeroko stosowanym badaniem jest ultrasonografia czyli USG. Wprawny ultrasonografista rozpozna ze 100% pewnością  obecność kamieni. Badanie to jest niebolesne i można je bezpiecznie wykonywać wielokrotnie. Ale uwaga ! Należy wykluczyć inne przyczyny naszych dolegliwości. Na podstawie jednego badania nie można poddać się operacji. Wskazania do zabiegu operacyjnego należy ustalić wspólnie z chirurgiem. Podobne objawy może dawać wrzód żołądka lub jego nowotwór (co nie wyklucza ze  są również złogi w pęcherzyku!)

Co robić gdy mamy już stwierdzoną kamicę? Jakie są metody leczenia?

Zacznijmy od tego, że podstawowym i właściwie jedynym leczeniem jest zabieg operacyjny. Wszystkie, jakże często ogłaszane w prasie „bezoperacyjne leczenie kamieni” należy włożyć między bajki. Takich cudów nie ma. O „bezkrwawych” operacjach Filipińczyków nie będę pisał, bo wstyd mi za ludzi, którzy nabijają kiesę tym szarlatanom. Przeciętny magik w kiepskim cyrku robi te sztuczki lepiej.

Istnieje i owszem metoda rozpuszczania kamieni, lecz po pierwsze nie wszystkie kamienie ulegają rozpuszczeniu ( istnieje wiele rodzajów kamieni żółciowych). Po drugie metoda ta jest niezwykle droga i ma skutki uboczne. Po trzecie i najważniejsze, po zaprzestaniu kuracji, żółć wraca do swojego składu i znów jest skłonna produkować kamienie. To tak jak z farbowaniem włosów - odrastają zawsze we własnym kolorze.

Kiedy się operować?

Przyjmuje się, że kamica objawowa, to znaczy taka która daje o sobie znać jest wskazaniem do zabiegu. Nie należy czekać na kolejne ataki. Mogą one skończyć się stanem zapalnym pęcherzyka, lub przejściem kamieni do dróg żółciowych a to powoduje żółtaczkę mechaniczną. Operacja w takich warunkach staje się o wiele trudniejsza. A więc krótko: szczepić się przeciw żółtaczce i operować. Jak, o tym za chwilę.

Co robić, gdy przypadkiem przy okazji badania kontrolnego wykryto nam kamienie? Tu sprawa jest nieco trudniejsza. Dotyczy to zwłaszcza osób chorych na cukrzycę. Wśród tej grupy znajduje się wiele osób z nadwagą, co jak wspomniałem sprzyja powstawaniu kamieni  żółciowych. Wykrycie złogów w pęcherzyku u diabetyka właściwie jest wskazaniem do operacji. Należy ją wykonać w trybie planowym, najlepiej, o ile nie ma przeciwwskazań,  sposobem laparoskopowym. Nie wolno czekać na objawy zapalenia pęcherzyka, które u cukrzyka mogą przerodzić się w poważne schorzenie. Nikt nie jest w stanie przewidzieć kiedy wystąpią objawy zapalne. Nie zwlekając więc szczepimy się przeciw WZW (wirusowe zapalenie wątroby) i udajemy do szpitala w dogodnym dla nas czasie. Oprócz chorych na cukrzycę, do grupy, która powinna się operować w przypadku kamicy bezobjawowej należą również osoby oczekujące na przeszczepy narządów.

Jeżeli jesteśmy całkowicie zdrowi, można czekać stosując odpowiednią dietę ( z wyłączeniem tłustych i ciężkostrawnych pokarmów). Jednak zbyt długie odwlekanie operacji nie jest dobre, gdyż kamica trwająca kilkanaście lub więcej lat może być przyczyną raka.

W chwili obecnej istnieją dwa typy operacji kamicy żółciowej. Oba polegają na wycięciu pęcherzyka wraz z kamieniami. Operacje rozbijania kamieni żółciowych ultradźwiękami nie są jeszcze stosowane powszechnie i prawdopodobnie nie będą .

W operacji klasycznej (stosowanej już rzadko)  po rozcięciu powłok brzucha usuwa się pęcherzyk rękoma i narzędziami. Od około 25 lat stosuje się operacje laparoskopowe. Ta dość trudna nazwa pochodzi z języka greckiego i nie ma nic wspólnego z laserem (często mylona tak przez pacjentów). Tu po napełnieniu brzucha gazem, wprowadza się do niego cztery małe rurki. Do jednej z nich wkłada się kamerę i ogląda jego wnętrze. Przez pozostałe rurki wprowadza się malutkie narzędzia i wycina się nimi pęcherzyk. Korzyści tej operacji są olbrzymie. Ból jest o wiele mniejszy, powrót do zdrowia trwa dwa - trzy dni ( ważne dla ludzi, którzy nie mogą pozwolić sobie na przerwę w pracy). Nie ma szpecącej blizny co jest niezwykle istotne dla młodych kobiet.

Powikłaniem kamicy pęcherzyka  prócz wspomnianej już żółtaczki mechanicznej jest jego zapalenie. Zablokowana w pęcherzyku żółć może ulec zakażeniu i przekształcić się w ropę. Taki stan to ropniak pęcherzyka. Długotrwałe przewlekłe zapalnie powstające na skutek stałego przebywania złogów w pęcherzyku jest uważane za stan mogący prowadzić do raka pęcherzyka, który jest śmiertelny w około 80%.