NIENOWOTWOROWE CHOROBY JELIT

Omówiliśmy już raka jelita grubego, jedną z najgroźniejszych i coraz bardziej powszechnych chorób. W każdym przypadku dolegliwości brzusznych, a zwłaszcza pojawienia się krwi w stolcu, należy wykluczyć tę właśnie zmianę. Jednak w jelitach lokalizuje się wiele innych schorzeń, często również zagrażających życiu. Jelito człowieka  anatomowie dzielą na cienkie i grube. Nazwa odzwierciedla istotnie ich wygląd. Spożyty pokarm opuszcza żołądek przez otwór zwany odźwiernikiem. Tu rozpoczyna się dwunastnica, która praktycznie rzecz biorąc jest pierwszym odcinkiem jelita cienkiego, choć jej budowa różni się nieco od jego pozostałej części. Dwunastnica swym kształtem przypomina podkowę i leży w tylnej części brzucha. W miejscu gdzie wchodzi ona do jamy otrzewnej rozpoczyna się właściwe  jelito cienkie. Jego długość wynosi średnio około 5 m. Zawieszone jest na  paśmie błony surowiczej zwanym krezką, w którym przebiegają naczynia krwionośne i limfatyczne do i od jelita. Od środka jelito jest pofałdowane, a dzięki specjalnej budowie błony śluzowej (kosmki) cała jego  powierzchnia wewnętrzna wynosi ok. 200-300m². Tak olbrzymi obszar potrzebny jest aby zrealizować podstawową funkcję jelita cienkiego, to jest wchłanianie spożytego pokarmu. U ludzi, którzy mieli wykonaną rozległą resekcję ( wycięcie ) jelit z różnych przyczyn może dojść do tzw. zespołu krótkiego jelita. Choroba ta polega na niedoborze wielu składników odżywczych, których skrócone jelito nie jest w stanie wchłonąć. W skrajnych przypadkach prowadzi to do śmierci z powodu niedokrwistości i innych ciężkich zaburzeń. Ratunkiem dla tych chorych są specjalne odżywki lub żywienie pozajelitowe ( dożylne kroplówki często do końca życia).

Jelito cienkie rzadko jest siedliskiem pierwotnych chorób, lecz bywa wciągane w inne procesy patologiczne. W przypadku  uwięźniętej przepukliny może dojść do martwicy jelita i konieczności resekcji (patrz artykuł o przepuklinach). Również zrosty po uprzednich zabiegach na jamie brzusznej powodują niekiedy skręcanie się pętli jelitowych, co prowadzi do niedrożności oraz martwicy.

Cały przewód pokarmowy, a zwłaszcza jelito cienkie reaguje na infekcje pokarmowe zarówno wirusowe jak i bakteryjne. Ciężkie zakażenia powodują trudne do opanowania biegunki, które u osób starszych czy osłabionych innymi chorobami mogą prowadzić nawet do zgonu. Epidemie zatruć są szczególnie częste latem (lody, ciastka z kremem itp.).

Z chirurgicznych chorób jelita cienkiego należy wymienić zapalenie uchyłka Meckela. Cóż to takiego?

W pewnym okresie życia płodowego człowieka występuje tak zwany przewód żóltkowo-jelitowy, który zanika wraz z dojrzewaniem płodu. U około 2% ludzi nie znika on całkowicie i pozostaje pod postacią uwypuklenia w połowie długości jelita, zwanego właśnie od nazwiska odkrywcy uchyłkiem Meckela. Nie powoduje on żadnych dolegliwości, chyba że dojdzie do zmian zapalnych w jego obrębie. Objawy są wówczas nie do odróżnienia od zapalenia wyrostka. Chorych operuje się i usuwa zarówno wyrostek jak i uchyłek. W czasie każdego otwarcia jamy brzusznej szuka się uchyłka i nawet jeśli jest niezmieniony, usuwa się go.

Patologią o umiejscowieniu w jelicie cienkim, najczęściej w okolicy połączenia z jelitem grubym,  jest choroba Leśniowskiego-Crohna. Odkrył ją polski lekarz Leśniowski na początku XX wieku, a w latach 30-tych dokładnie opisał Brytyjczyk Crohn. Zmiany chorobowe mogą wystąpić w całym przewodzie pokarmowym. Najwięcej przypadków tej choroby notuje się w USA i Europie Zachodniej. Nie poznane są do końca jej przyczyny. Najprawdopodobniej odgrywa tu rolę spaczona odpowiedź immunologiczna tzw. autoagresja. Podejrzewa się też czynniki genetyczne oraz zaburzenia w ilości, a przede wszystkim jakości, bakterii żyjących w naszych jelitach. Wiele szczepów jest nam niezbędnych do życia, a jeśli ich zabraknie pojawiają się poważne problemy. Objawy choroby Crohna to biegunki często z krwią, utrata wagi i wyniszczenie, przetoki jelitowe wewnętrzne (np. do pęcherza moczowego) i zewnętrzne (okołodbytnicze). Leczenie jest bardzo trudne i obejmuje zarówno postępowanie zachowawcze  jak i chirurgiczne usuwanie czy poszerzanie zmienionych odcinków jelita. W ostatnich latach pojawiły się nowe leki (tzw. biologiczne) dające pewne nadzieje na lepsze opanowanie choroby, która przebiega rzutami i niestety wielokrotnie mimo leczenia prowadzi do poważnych powikłań, a nawet zgonu.

Jelito grube zwane inaczej okrężnicą,  które rozpoczyna się w prawym dolnym obszarze  jamy brzusznej otacza cały brzuch jakby ramą i kończy się odbytem. Tu lokalizuje się wiele chorób zarówno tych bardzo groźnych, jak również tych tylko dokuczliwych. Opisaliśmy już  raka, guzkom krwawniczym i innym chorobom okolicy odbytu poświecimy oddzielny artykuł. Trudność w diagnozowaniu chorób jelita grubego polega na tym, że wiele z nich ma zbliżone objawy. Aby podjąć leczenie trzeba dokładnie ustalić przyczynę dolegliwości. Z uporem maniaka podkreślam, że nie wolno lekceważyć objawów jelitowych, a broń Boże leczyć się z pomocą sąsiada czy cudotwórcy z telewizji.

Jedną z bardziej dokuczliwych  chorób jest tak zwany zespół jelita drażliwego. Pod tym pojęciem kryje się szereg objawów takich jak kurczowe bóle brzucha, biegunki, zaparcia, wzdęcia, nadmierna ilość gazów itp. Często pacjenci wiążą te dolegliwości ze stresem, lecz niekiedy nie można doszukać się żadnej przyczyny. Chorym wykonuje się wiele badań, aby wykluczyć raka czy inne schorzenia o podłożu organicznym. Niekiedy dochodzi nawet do otwarcia jamy brzusznej lub oglądania jej wnętrza w trakcie laparoskopii diagnostycznej. Leczenie, po potwierdzeniu diagnozy (czyli wykluczeniu przyczyn organicznych), musi być wielokierunkowe i obejmować zarówno zmianę diety, eliminacje czynników stresowych jak i stosowanie środków farmakologicznych. Nie ma nadal dobrych leków na tę chorobę. Ważne jest oddziaływanie na sferę psychiki. Przewód pokarmowy jest wrażliwy na czynniki stresowe, o czym wie wielu Czytelników. Przed egzaminami czy innymi sytuacjami stresowymi często męczą nas biegunki czy puste parcie na stolec. Długotrwały, często skrywany stres może również niekorzystnie wpływać na jelito grube.

U osób po 50-60 roku życia w jelicie grubym powstają uchyłki. Są to uwypuklenia błony śluzowej, powstające w osłabionych miejscach ściany okrężnicy. Dolegliwości to najczęściej okresowe pobolewania, zaparcia a czasami pokrwawiania. Leczenie polega przede wszystkim na zmianie diety na bogatoresztkową, a więc zawierającą otręby, chleb razowy, warzywa i owoce. Środki rozkurczowe, czy preparaty kwasu masłowego mogą stanowić uzupełnienie terapii. Niekiedy jednak dochodzi do poważniejszych powikłań, to jest krwotoków lub zapalenia z możliwością przebicia uchyłka. Pojawia się wtedy silny ból, zatrzymanie gazów i stolca a niekiedy objawy zapalenia otrzewnej. Tu potrzebna jest interwencja chirurgiczna, polegająca na wycięciu zmienionego odcinka jelita.

Żywienie stanowi szczególnie ważną część profilaktyki i leczenia chorób jelita grubego. Udowodniono, że dieta bogata w tłuszcze zwierzęce i mięso, powoduje powstawanie wielu chorób, a wśród nich raka. Ludzie odżywiający się dietą z przewagą ryb, warzyw, owoców i ciemnego chleba w mniejszym stopniu narażeni są na te niezwykle groźne zmiany.

Okrężnica jest również miejscem lokalizacji wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (łac. colitis ulcerosa). To choroba charakteryzująca się biegunkami z krwią i śluzem, powodującymi znaczne wyniszczenie. Objawy podobne są do choroby Leśniowskiego-Crohna i często te schorzenia mylone są ze sobą, choć zapalenie wrzodziejące lokalizuje się tylko w jelicie grubym. Colitis ulcerosa może prowadzić do przebicia jelita, ostrej niedrożności a poza tym jest stanem prowadzącym do raka. Leczenie jest trudne i niekiedy kończy się usunięciem całego jelita grubego. Wytwarza się wtedy stomię na jelicie cienkim, lub  za pomocą specjalnych technik chirurgicznych wytwarza się zbiornik zastępujący odbytnicę i zapewniający możliwość normalnego wydalania stolca. Pacjent ze stwierdzony colitis ulcerosa musi być nadzorowany endoskopowo w celu szybkiego wychwycenia zmian prowadzących do raka (kolonoskopie co kilka lat)

Widzimy jak wielką rolę odgrywają w naszym organizmie jelita. Dbajmy więc o nie. Wzbogacajmy dietę w warzywa, owoce, otręby pszenne i jogurty. Unikajmy niepotrzebnych stresów. Wtedy na pewno" kiszki zagrają nam wesołego marsza".